Moe, moe, moe
Vermoeidheid: wie kent het niet? Je hebt hard doorgewerkt, een intensief uurtje gesport, een concert gehad met bijbehorende reis. Tja, dan ben je moe. Fysiek moe, en/of psychisch moe. Heel normaal, en helemaal niet erg. Je hebt je ingespannen, en nu geeft je lichaam je gewoon een seintje dat je beter even kunt gaan rusten. Vermoeidheid is dus nuttig, en helpt je om in balans te blijven, je grenzen te respecteren. En als je goed naar dat seintje luistert, herstel je weer en kun je verder. Met je werk, je sport, je gezin, je uitjes.
Chronische vermoeidheid
Anders wordt het, als vermoeidheid chronisch wordt. Als vermoeidheid niet meer echt overgaat na een rustperiode. Je kunt op vele manieren verzeild raken in een situatie van chronische vermoeidheid, vaak zelfs ongemerkt. Te snel weer aan het werk gaan na een griepje, een zieke vader of moeder verzorgen, een te hoge werkdruk, of zelfs te enthousiast sporten of vrijwilligerswerk doen: als de overbelasting structureel te groot is, en ontspanning en herstel te weinig aandacht krijgen, ga je dat vroeg of laat merken. Ik richt me in dit stuk specifiek op vermoeidheid bij kanker, maar lees vooral door als je niet te maken hebt met deze ingrijpende ziekte. Mijn tips zijn namelijk ook voor jou goed bruikbaar.
Vermoeidheid bij kanker
Bij kanker speelt chronische vermoeidheid altijd een rol, zowel tijdens als na de behandeling. Dat is niet vreemd, je hebt immers te maken met vele oorzaken van een aanslag op je energie tegelijk. Het hebben van een ernstige ziekte vraagt al het uiterste van je lichaam. Net als de behandeling, want chemo en bestraling zijn een aanslag op de zieke cellen, maar onvermijdelijk ook op de gezonde. Natuurlijk krijg je ook te maken met angst, met onzekerheid. Hoe ziet je toekomst eruit? Hoe zul je reageren op de behandeling? Zijn er financiële consequenties? Kort samengevat: je hele leven staat op z’n kop. En dat kost bakken met energie.
Hoe kan je het beste omgaan met vermoeidheid?
Het is slim om eerst eens te kijken, welke factoren er een rol spelen bij de vermoeidheid waar je mee te maken krijgt. De ene mens is immers de andere niet, en bij iedereen ziet het plaatje er net weer even anders uit. De vragen die je jezelf in ieder geval zou kunnen stellen, zijn:
- Wat verwacht ik van mezelf, en kan ik daar wel aan voldoen? Alles willen blijven doen wat je gewend was, kan nu gemakkelijk te veel zijn.
- Wat verwacht mijn omgeving van mij? Ben je bijvoorbeeld in de sandwichleeftijd, en heb je zowel ouders als kinderen die een beroep op je doen?
- Was ik gewoonlijk hoog actief, of juist wat lager actief? Heb je altijd al veel bewogen, dan valt het verschil in je mogelijkheden dat door de ziekte is ontstaan, veel meer op.
- Heb ik energielekken? Het is de moeite waard om een paar dagen eens bij jezelf te observeren, wat jou moe maakt, en wat juist niet. Wie weet, is tv kijken onverwacht vermoeiend. Of het lezen van een boek, of net iets te lang bellen met je beste vriendin. Of misschien kom je van deze dingen juist weer lekker bij.
Wat kan ik doen aan mijn vermoeidheid?
Bij kanker is het allereerst belangrijk om tijd te maken voor verwerking. Je hebt te maken met een serieuze ziekte die maximaal effect heeft op je leven, dat vraagt aandacht. Geef je emoties de ruimte, praat erover met iemand die je vertrouwt, zoek zo nodig professionele hulp. Dat is de belangrijkste eerste stap die je kunt zetten. Je kunt op mijn website lezen hoe ik deze ondersteuning zelf aanpak.
Als je eenmaal in kaart gebracht hebt, wat jou (extra) moe maakt, zoals ik hierboven heb beschreven, dan kun je er gericht op in gaan spelen. Zorg, dat je dagindeling in evenwicht is. Kun je het zorgen voor je ouders of je kinderen niet meer bolwerken, vraag dan om hulp. Wees op je werk eerlijk over de taken die je nog wel, en die je niet meer aankunt. Geef vooral ook voorzetjes, bedenk van tevoren op welke manieren jij het meest geholpen zou zijn, en laat dat weten. Schrap activiteiten waarvan je gemerkt hebt dat ze je leegtrekken, en vervang die door andere die jou vooruit helpen.
Zo stem je af op je mogelijkheden. Dat voelt meestal als verlies, je past je immers aan de ziekte aan en je kunt minder dan je gewend was. Maar als dit je lukt, juist dan houd je de regie. Dan leef je op jouw manier, en dat is de enige goede manier!
Mijn 6 tips voor vermoeidheid bij kanker
Tot slot heb ik nog 6 gouden tips die altijd helpen bij vermoeidheid. Daar gaan we!
- Bewegen helpt. Altijd. En dan heb ik het echt niet over intensief sporten. Kun je alleen nog maar één blokje om? Doe het! Is dat te veel? Loop een rondje door de woonkamer. Lukt dat niet? Beweeg dan eens je armen, of je benen. Alles telt, echt alles. En mocht het mogelijk zijn, denk dan ook eens aan (voorzichtig) meebewegen op muziek, of zelfs dansen.
- Zorg voor structuur in je dag en je week. Steeds op dezelfde tijd opstaan en naar bed gaan kan al wonderen doen, net als dat wekelijkse belletje met je beste vriend(in). Maak als je kunt een weekoverzicht waarvan jij zeker weet dat je het aankunt, en vergeet vooral de ontspanmomenten niet. Je zult zien: in moeilijke tijden is jouw structuur een soort vangnet, waardoor alles net even iets gemakkelijker wordt.
- Contact met anderen geeft afleiding en steun, ook als het maar kort duurt. Let dus op, dat je niet onwillekeurig je contactmogelijkheden afhoudt, maar koester ze. Het is daarbij slim om te bedenken waar je grenzen liggen. Een telefoongesprek van tien minuten kan heerlijk zijn, een half uur is misschien uitputtend. Wees er duidelijk over, dan weet iedereen wat jou helpt. En vergeet je lotgenoten niet. Bij hen is immers een half woord al genoeg, en het is altijd goed om te merken dat je niet de enige bent in jouw situatie.
- Delegeer de taken die je kunt overdragen. Er is meestal veel hulp beschikbaar, van familie, vrienden, buren of kennissen of via de WMO. Wees vooral duidelijk over het soort hulp dat jij nodig hebt. Hoe concreter en specifieker jij bent, hoe beter mensen snappen waar jij om vraagt en hoe groter de kans dat de aangeboden hulp aansluit bij jouw behoeften. Dat geeft jou ruimte, en zo houd je energie over voor andere dingen.
- Installeer de Untire App. Deze gratis app is speciaal ontwikkeld voor kankerpatiënten die te maken hebben met forse vermoeidheid. Je krijgt veel informatie en ook goede tips.
- Houd de humor in je leven! Het oude spreekwoord is echt waar: Een dag niet gelachen, is een dag niet geleefd!
